Cada mércores das últimas semanas, investigadoras e investigadores de toda España veñen levando a cabo manifestacións virtuais para reivindicar a importancia de investir en I+D+i co cancelo #SinCienciaNoHayFuturo. Esta semana, ademais de continuar con tal reivindicación, tamén se quere denunciar a situación de desigualdade á que se enfrontan as investigadoras polo simple feito de ser mulleres, usando o cancelo #SinCientíficasTampocoHayFuturo. Por este motivo, quixemos falar con dúas investigadoras e membros de InvestiGal: Inés Viana (@inesgviana), investigadora en ecoloxía mariña na Universidade de Vigo, e Susana Cid Fernández (@SCidFernandez), investigadora en neurociencia na Universidade de Santiago de Compostela. Susana e Inés son dúas das tres investigadoras discriminadas pola Xunta de Galicia a raíz dos seus respectivos permisos de maternidade.

Quen son Inés e Susana?

Inés. Nacín na Coruña hai case 36 anos e agora vivo en Vigo, onde traballo dende hai ano e medio na súa Universidade. Dende que rematei a carreira de bioloxía en Santiago de Compostela, sempre traballei en ciencia en distintos lugares de Galicia, Europa e do mundo, EEUU, Alemaña, Israel, Portugal e Tanzania. Dende hai dous anos, ademais de ser investigadora, son nai.

Susana. Son unha muller de 36 anos, nai e investigadora. Nada en Ourense, trasladouse a estudar a Santiago de Compostela ata obter o seu doutoramento en Neurociencia e Psicoloxía Clínica pas Universidades da Coruña, Vigo e Santiago de Compostela. Polo camiño fixo diversas estancias de investigación en centros de prestixio, como a Edinbugh University (no Reino Unido) e o Laboratorio de Neurofisiologia do IRCCS San Giovanni di Dio de Brescia (en Italia), de varios anos.

En que consiste a túa investigación?

Inés. A miña investigación se centra no estudo da ecofisioloxía de macrófitos mariños, fanerógamas e macroalgas. Me interesa entender como funcionan baixo distintos factores ambientais, como o incremento da temperatura, contaminación ou nutrientes. Os efectos da contaminación e do cambio climático en estes organismos é moi importante pois o encontrarse na base das redes tróficas, os efectos poden traducirse en todo o ecosistema. 

Susana. En termos xerais, buscamos biomarcadores para o diagnóstico temperán da Enfermidade Alzheimer, incluso antes de que se presente a propia enfermidade. Tamén aplicamos técnicas non farmacolóxicas para o tratamento dos problemas cognitivos asociados a esta enfermidade, como problemas na memoria ou nos procesos executivos. Estudamos varias condicións que se presentan antes de que o Alzheimer fixera estragos no cerebro, como son o MCI (ou deterioro cognitivo lixeiro) ou o SMC (persoas con queixas subxectivas de memoria).

Consideras que a tua carreira investigadora se viu perxudicada polo feito de ser muller? En que sentido?

Inés. A miña filla naceu en plena etapa posdoutoral, a etapa máis demandante e competitiva da longa carreira investigadora, e sentín que a miña vida e mudou. Do mesmo xeito que esta etapa, os nenos pequenos precisan moito tempo e dedicación durante os seus primeiros anos de vida. A incorporación ao traballo científico foi moi difícil despois de dedicarme uns meses de forma exclusiva á maternidade. O día a día foi e aínda é duro, o que se suma a incerteza pola inestabilidade laboral. Creo que non poderei valorar se o feito de ser nai perxudicou a miña carreira ata dentro duns anos, esta carreira é de fondo (ou de obstáculos) e aínda estou no km 21. Pero si que podo dicir que xa atopei obstáculos e malas xestións que repercuten na igualdade de condicións das nais e pais, iso xa o sabía, máis decidín loitar, é cansado pero é a maneira de mudar as cousas. Agora mesmo, podo dicir que encántame combinar ambas “profesións” porque extraio aprendizaxes de cada unha delas e os aplico ao outro ámbito. E de feito, penso que esa é a gran achega que podemos facer as investigadoras que somos nais, traballar para deixar un mundo mellor e criar nenos mellores para este mundo en primeira persoa.

Susana. Ser nai produciu un parón grande na miña carreira dende o mesmo momento no que quedei embarazada, xa que algunhas das técnicas que usamos poden ser perigosas para o bebé (especialmente as magnéticas), así que tiven que axustar as miñas investigacións á posibilidade de recibir axuda por parte doutros compañeiros e compañeiras, o que me ralentizou de forma importante. Esto é algo que non se ten en consideración cando aplicas a unha convocatoria pública (no estado español), porque é invisible: estabas traballando, polo tanto todo ía ben. E en moitísimos casos non é así. Unha vez pasou o permiso de maternidade, como supoño que pasará en tódolos casos, tiven que retomar as miñas investigacións partindo de cero. Cando traballas con suxeitos humanos isto é algo que tarda bastante en volver a rodar a pleno rendemento. Ademais fun atopando diversas penalizacións por ter estado de permiso, tanto por parte de órganos oficiais como dentro do propio grupo de investigación. A sensación que transmite o entorno no noso país é que o estar de permiso de maternidade (no meu caso foron case 8 meses, incluíndo os permisos relacionados e as vacacións dese ano) é igual a irse 15 días de vacacións, que voltas como se nada cambiase. Sen embargo en diversas convocatorias e institucións europeas existen mecanismos para contrarrestar o enlentecemento ó que nos vemos sometidas cando somos nais, que por algún motivo aquí non se aplican.

Que outros problemas consideras que existen na carreira investigadora?

Inés. A carreira investigadora mudou de ser unha carreira de fondo a ser tamén de obstáculos debido a mala planificación, falta de financiamento e desigualdade de recursos e oportunidades. A ciencia neste país camuflase nunha falsa excelencia que en verdade é unha falta de recursos e inversión por partes das administracións públicas e privadas. Precísanse recursos estables, valoración xusta dos méritos e plans de estabilización para que os investigadores poidámonos centrar na ciencia e non en sobrevivir nun sistema corrupto.

As mulleres que somos nais precisamos de especial protección, hai que facer chegar a sociedade e administracións que cando nace un fillo, paramos de ser científicas durante uns meses (que non de “traballar”), pero é para despois voltar con máis forza. Non nos poden penalizar as mulleres por iso, sen ciencia non hai futuro, pero sen nenos tampouco. Nalgúns países, prorratean os currículos por o tempo real de dedicación á actividade científica para impulsar a esas mulleres a acadar o ritmo que tiñan antes de ser nais, iso funciona e gustaríame velo neste sistema.

Susana. Por unha banda está o mencionado problema estrutural, que non recoñece a realidade das persoas que son pais e nais, o que afecta especialmente ás mulleres. Non hai medidas de discriminación positiva que contrarresten os efectos reais que ter fillos ten nas nosas carreiras. E non só non existen, senón que en moitas ocasións o entorno considera que non son precisas e que esiximos demasiado. Por outra banda, o problema coñecido por todos e todas, radica na baixa porcentaxe do PIB que se inviste en ciencia, tanto en España como en Galicia. No caso galego a situación é especialmente grave, xa que o programa de carreira investigadora é, cando menos, defectuoso. Medidas de igualdade da muller prácticamente inexistente, programas de estabilización de cara á galería que na realidade non funcionan … Debería rediseñarse completamente, usando a lóxica, para deixar de usar os cartos de todas as galegas e galegos para formar investigadoras e investigadores que acaban producindo no estranxeiro despois de anos de formación pública.

Na tua opinión, que se precisa para reparar esta situación de desigualdade?

Inés. É difícil entender o esforzo diario que supón ser científica e nai se non o vives, así que é preciso escoitar as mulleres e investigadoras que si que o son. Parece sinxelo, pero as administracións non o fan.

Susana. O programa galego require dunha reforma integral. Os problemas de desigualdade por mor de permisos de maternidade teñen solucións sinxelas (ponderacións nas avaliacións, flexibilidades nos prazos de incorporación, deseño dunha etapa posdoutoral única con avaliacións individuais intermedias…). Hai solucións válidas para elixir. Pero o primeiro paso é ser conscientes de que o parón por permiso de maternidade non é un parón equivalente ó que dura o permiso. Pode haber circunstancias que afecten dende antes, e por suposto hai sempre un enlentecemento posterior, e calquera política de igualdade debe de contemplar cada unha destas fases. Queda moito por facer.

As eleccións galegas celebraranse o próximo 12 de xullo de 2020 e dende InvestiGal fixemos un repaso aos programas electorais das principais candidaturas co fin de identificar as propostas en materia de I+D+i. A continuación, podedes ver un resumo das principais achegas que puidemos encontrar en cada programa, debidamente referenciadas para a súa consulta completa.

• Partido Popular.
• Bloque Nacionalista Galego.
• Galicia en Común.
• Marea Galeguista.
• Partido Socialista de Galicia – PSOE.

Partido Popular

As principais propostas da candidatura do PP están na sección “Adaptar o noso tecido produtivo e investigador ao cambio de modelo” (páxina 52), e mais concretamente nas páxinas 54 e 55 destaca os seguintes compromisos:

• “Desenvolvemento dun Pacto pola Ciencia en Galicia, co consenso de todos os axentes públicos e privados no marco da nova Estratexia de Especialización Intelixente que se deberá aprobar para o novo marco financeiro europeo 2021-2027. Este pacto reforzará a senda de crecemento do investimento público e privado en I+D+i dos últimos anos.”
• “Definición dunha Axenda da investigación universitaria para o escenario 2030 que complete o mapa galego de centros de investigación universitaria identificando novas liñas estratéxicas, que aumente progresivamente o número de prazas de atracción e retención de investigadores distinguidos, ata chegar a 50 novas prazas anuais; e que converta Galicia na comunidade líder en España en adaptar o sistema de investigación ao novo movemento internacional de ciencia cidadá.”
• “Desenvolvemento da transferencia inversa do coñecemento da investigación biomédica, orientando a investigación dos centros públicos de investigación sanitaria cara resultados que cheguen antes á sociedade e aos pacientes, potenciando os estudos de investigación relacionados con novas patoloxías, tales como a COVID-19.”
• Poremos en marcha o Programa “Talento Galicia 2025”, a través do cal:
  • “Crearemos un gran programa de contratación estable do mellor talento que será executado directamente desde a administración autonómica. Para iso, aproveitaremos o Programa OPORTUNIUS, único en España, ampliando a poboación obxectivo a investigadores excelentes que non teñan recibido o apoio de European Research Council (UE).
  • Aprobaremos un decreto que regule a carreira investigadora en Galicia, que deberá contemplar medidas específicas para evitar discriminacións por razón de xénero, e a partir do cal se inicie unha política de estabilización de investigadores de xeito transversal para todos os centros da Xunta con criterios de calidade e renovación por tribunal.”.

Bloque Nacionalista Galego

As principais propostas da candidatura do BNG están recollidas na sección “3. A I+D+i como motor de desenvolvemento” (páxina 27), que a súa vez ten catro subseccións máis específicas.

Na primeira destas subseccións, titulada “Construíndo un auténtico ecosistema de investigación e innovación galego” (páxina 29), destaca a proposta para definir unha carreira profesional investigadora para todo o persoal científico – técnico que desenvolve a súa actividade en Galicia, que inclúe, entre outras, os seguintes compromisos:

• “Contratación dos/as investigadores/as predoutorais, con plena cotización á seguridade social, dereitos laborais, vacacións reguladas, dereito a paro…“
• “Convocar o número de contratos posdoutorais en función do número de teses lidas cada ano.“
• “Crear un Estatuto Galego do Persoal Investigador en Formación, que recolla os dereitos de todo o persoal investigador en formación, predoutorais, posdoutorais, alumnado con bolsas de colaboración…,independentemente de se tiveren contrato ou non.“
• “Posibilidade de acceder a todas as bolsas/contratos independentemente da idade ou do ano de finalización do grao/mestrado, impedindo a discriminación por idade e a caducidade encuberta dos títulos académicos.“
• “Plan Retorna de persoal investigador, técnico, tecnólogas/os e persoal de apoio á investigación emigrado a outros estados ou a outras zonas do Estado español e Plan de Retención do persoal investigador, técnico, tecnólogos/as e persoal de apoio.“
• “Garantir como mínimo a taxa de reposición entre o persoal docente e investigador universitario camiñando cara á creación neta de emprego.“
• “Aumentar o persoal en postos de técnicos/as de apoio á investigación e tecnólogas/os, traballo moitas veces realizado por persoal predoutoral ou por persoal xa contratado durante horas extras non pagadas.“

A segunda subsección está relacionada coa “Perspectiva de xénero, igualdade e conciliación familiar na ciencia e na innovación” (páxina 35) e propón a creación dun Departamento de xénero e igualdade dentro da Axencia de investigación con varias funcións para reducir as desigualdades de xénero que se producen na nosa comunidade. É salientable que unha das funcións de dito departamento será a de “Introdución de medidas específicas para evitar o abandono das mulleres científicas e investigadoras en etapa predoutoral e posdoutoral. Crear axudas de RRHH para que, no caso de mulleres contratadas con cargo a proxectos de investigación, en situacións de baixa durante o embarazo, maternidade, FIV, e riscos durante o embarazo e lactancia, as investigadoras poidan ser reemprazadas por outra investigadora/investigador, garantindo que haxa un solapamento de como mínimo dun mes para transferencia de coñecemento. O financiamento de contratos por este tempo (para garantir o solapamento da actividade) é fundamental dado que doutro modo é difícil que alguén poda continuar coa actividade da investigadora de baixa. Promover que as investigadoras sexan substituídas por unha investigadora (ou investigador) galega dos rexistrados nunha BOLSA DE INVESTIGADORAS E INVESTIGADORES.”.

A terceira subsección achega as propostas en canto aos “Retos e accións estratéxicas” (páxina 38), con compromisos concretos como:

• “Incrementar o investimento en ciencia I+D de maneira progresiva até o 2,5% do PIB.”
• “Dedicar á ciencia, I+D, o 3% dos orzamentos.
• “Crear unha verdadeira Axencia Galega da Ciencia que coordine os diferentes grupos científicos incentivando a colaboración no sistema científico, centralizando a xestión e orientando o sistema investigador cara á resolución dos problemas da sociedade.”

Finalmente, a cuarta subsección está centrada na “Planificación da investigación sanitaria” (páxina 39) e contén as seguintes propostas:

• “Aposta e integración da investigación biosanitaria no sistema galego de saúde.”
• “Integración do persoal investigador no sistema galego de saúde, poñendo fin á precarización do sector, contratado maioritariamente baixo fraude de lei, cunha alta temporalidade, baixos soldos e inestabilidade laboral. Creación da categoría profesional e táboas salariais. Coordinación dos recursos humanos en Fundacións e RRHH do SERGAS. Definición das competencias.”
• “Regulación da situación actual das fundacións biomédicas para convertelas en Fundacións Públicas, co fin de asegurar o seu correcto funcionamento e control administrativo. Garantir a transparencia nos procesos de contratación e selección tanto de xestores, como do persoal administrativo e técnico, e as boas prácticas.”
• “Regular as condicións de acceso e relevo nas direccións dos IIS e fundacións, estabelecendo procesos de selección rigorosos.”
• “Revisión das funcións e competencias de ACIS, e o seu papel no modelo de investigación sanitaria. Incorporar directores e xestores con formación científica e experiencia na investigación e na súa xestión.”
• “Estabelecemento de convocatorias específicas para reforzar a investigación sanitaria para desenvolver solucións (terapias, diagnóstico, tecnoloxía, productos sanitarios, sistemas de mellora nos servicios asistenciais, etc) de interese público para a sociedade galega, e de metodoloxías específicas para regular e garantir o acceso á sociedade.”

Ademais, a I+D+i aparece presente de forma transversal no programa, facendo referencia a accións de investigación e innovación en practicamente todas as seccións do programa.

Galicia en Común

A primeira proposta concreta da candidatura de Galicia en Común está encadrada na sección “Rescatar a sanidade pública galega” e leva por título “Fomento da investigación” (páxina 30, proposta número 137). Nesta proposta, establécense os seguintes compromisos:

• “A Administración sanitaria promoverá a biosanitaria como un instrumento a mellora da saúde da poboación tendo en as prioridades marcadas polo Plan Galego Investigación, Desenvolvemento e Innovación e polo Plan de Saúde.”
• “Estableceranse os mecanismos de do Plan galego de investigación e en materia sanitaria co Plan galego de I+D+i. Así mesmo, a Administración garantirá a suficiencia financeira da investigación pública e as condicións laborais persoas investigadoras asegurándolles a estabilidade que lles permita desenvolver os seus estudos, proxectos e investigacións.”
• “Facilitaremos a creación e mantemento de grupos de investigación básica e aplicada que serán unha prioridade da política sanitaria, xunto coa creación dunha rede altamente cualificada de docencia de tódalas profesións sanitarias. É un instrumento de mellora asistencial e de coñecementos que repercutirá en toda a sanidade pública galega.”
• “Estabilizaremos os contratos do persoal investigador e tomaremos as medidas necesarias para a súa total integración na sanidade pública como persoal estatutario. Tamén modificaremos o marco legal para garantir que o valor engadido da investigación na sanidade pública permaneza neste ámbito.”

As seguintes propostas concretas teñen que ver co eido da universidade e encádranse na sección “A Universidade galega: excelencia e pulo para a I+D+i” (páxina 40). Neste sentido, a proposta número 204 “Compromiso coa investigación universitaria.” propón:

• “Estableceremos prazos fixos para as convocatorias de investigación de xeito que se garanta unha maior estabilidade para a carreira investigadora, creando a figura de investigador no sistema galego, como teñen outras comunidades da nosa contorna.”
• “Teranse tamén en conta criterios de paridade de xeito que os permisos de maternidade non penalicen as avaliacións das investigadoras.”
• “Elaboraremos un plan de retención e retorno do talento investigador perdido na última década. Crearemos convocatoria de axudas competitivas que favorezan a transferencia de coñecemento e a colaboración entre o tecido social e asociativo galego e a Universidade, así como a participación de profesorado e alumnado na actividade social e cultural do noso país.”

Ademais, a proposta 205 “Recuperación dos dereitos laborais do persoal docente e investigador.” establece o seu compromiso de “Apostaremos pola negociación colectiva para a recuperación dos dereitos e das condicións laborais coa creación da Mesa Sectorial de Universidades. Nesta mesa traballarase un plan de estabilización do persoal docente e investigador que remate coa precariedade e aumente os cadros de persoal.”

As propostas continúan na sección “Xirar cara á innovación” (páxina 41), con varias achegas propostas concretas relativas as políticas de I+D+i, entre as que se poden salientar:

• 211. Aumento do investimento público en I+D+i.
• 212. Reforzo da investigación, transferencia e democratización do coñecemento.
• 213. Aposta pola innovación.
• 214. Apoio á universidade pública.
• 215. Potenciar e aproveitar o talento galego.

É relevante o compromiso establecido no punto 211 segundo o cal “ao longo da lexislatura achegarémonos á media europea do investimento público en I+D+i, que suporá o 2% do PIB galego.”

Finalmente, outro grupo de propostas está encadrado na sección “Apostar pola investigación o desenvolvemento e a innovación” (páxina 59). En materia de igualdade, a proposta 313 “Visibilización das mulleres na investigación e a innovación.” establece o compromiso de “Reactivación da Unidade de Muller e Ciencia como instrumento de visibilización e valorización da actividade investigadora e innovadora realizada por mulleres.”.

Marea Galeguista

As propostas desta candidatura en materia de investigación atópanse na sección “10.3 Investigación” (páxina 55), con ata 18 compromisos específicos. O primeiro destes compromisos é o de promover “un Pacto Galego pola Investigación, no que paicipen os axentes políticos, sociais, económicos e académicos para garantir as condicións que lle permitan á ciencia e á tecnoloxía galegas avanzar de xeito competitivo. Dotaremos programas que permitan a atracción de talento e que contribúan á dinamización e ao reforzamento dos grupos de investigación.“.

Os seguintes tres compromisos están relacionados coa carreira investigadora e o investimento:

• “Remataremos coa situación precaria do sector da investigación en Galicia e proporemos solucións a curto, medio e longo prazo: promoveremos programas posdoutorais como o Ramón y Cajal o Juan de LaCierva reveendo a precariedade laboral e fomentando contratos estables e dignos ao rematar as teses; convocaremos Proxectos I+D+ i para investigadores nobeles; garantiremos a indemnización por fin de contrato dos contratos predoutorais.
• “Incrementaremos o investimento en I+D en Galicia ata aproximarnos ao 2% europeo.
• “Dotaremos de financiamento concreto para a contratación de persoal técnico e xestor da investigación, recuperando as convocatorias Lucas Labrada e Isabel Barreto para a formación, especialización e incorporación de tecnólogos e axentes de innovación e xestión de proxectos de I+D+i, figuras desaparecidas na actualidade.

En canto á igualdade, esta candidatura inclúe o seguinte compromiso: “Solventaremos as eivas en materia de igualdade, dando apoio institucional e lexislativo en materia de xénero para evitar que as investigadoras que son ou queren ser nais sexan colocadas nunha situación de especial vulnerabilidade. Neste senso, garantiremos que se inclúan nas bases de contratación, dos concursos públicos e bolsas de investigación cláusulas de non discriminación polo exercicio dos dereitos laborais recoñecidos legalmente por razón de maternidade. Instaremos aos organismos responsables a que inicien procesos de revisión de procedementos administrativos firmes onde se produzan estas discriminacións para revogar de oficio as situacións xurídicas individualizadas nas que xa se teña vulnerado o dereito á igualdade. E reclamaremos que se recoñeza nos procedementos administrativos ou xudiciais non firmes a situación de discriminación producida.”.

No compromiso de “Potenciaremos e aproveitaremos o talento galego”, esta candidatura indica que:

• “Apostaremos polo talento dos galegos e galegas, procurando que o seu coñecemento poida repercutir no noso país e evitando que teña que marchar fóra.”
• “Cómpre impulsar programas que garantan unha oferta laboral suficiente para os e as investigadoras galegas, de xeito que se poida atraer ás persoas que nos últimos anos tiveron que buscar noutros países as oportunidades que aquí se lle negaban e, igualmente, asegurar que no futuro os mozos e mozas que inician a súa carreira investigadora poidan atopar en Galicia espazos nos que desenvolvela.”
• “Reforzaremos os programas de contratos predoutorais e postdoutorais, sen esquecer as xeracións de investigadores e investigadoras que nos últimos anos, por mor dos recortes, quedaron sen a oportunidade de optar ás convocatorias que foron suspendidas ou adiadas.”
• “E, igualmente, débese regularizar e estabilizar a situación laboral dos investigadores e investigadoras que dende hai anos traballan en Galicia á espera dunha consolidación dos seus postos.”

Partido Socialista de Galicia – PSOE

A escolma de medidas do programa do PSdG-PSOE inclúe, en primeiro lugar e no eido da sanidade (páxina 4), o compromiso de “Elevar o investimento en investigación sanitaria cun dobre obxectivo: a) elevar no primeiro ano un 10% o programa de investigación sanitaria para reverter os recortes das últimas anualidades; b) recuperar, ao final da lexislatura, os niveis do ano 2009”. 

Mais adiante, no ámbito da política económica e de emprego (páxina 12), encóntrase o o seguinte compromiso: “Fortaleceremos o sistema de ciencia e tecnoloxía, de maneira que a inversión total avance cara o 1,5% do PIB, tendo en conta as necesidades postas de manifesto pola COVID-19. Crearemos o Instituto Galego de Investigación Aplicada, na liña dos xa existentes en Cataluña e Pais Vasco”.

Hai pouco que publicamos un vídeo no que fixemos un percorrido pola carreira investigadora en Galicia co fin de amosar as dificultades que as investigadoras e investigadores atopan polo camiño así coma as poucas posibilidades de conseguir un posto de traballo estable. Tras a boa acollida do vídeo e algunhas críticas construtivas que nos axudarán a mellorar, vimos de publicar un novo vídeo no queremos salientar por que é necesario apostar pola investigación desde todos os ámbitos e sectores da sociedade, incluíndo administracións públicas e empresas. Agardamos que vos guste e que sirva para dar un pulo as nosas reivindicacións!

O debate entre os candidatos das principais forzas políticas do pasado luns 29 de xuño deixou varias referencias á I+D+i e desde InvestiGal quixemos recollelas.

O candidato de Galicia en Común, Antón Gómez-Reino, foi o primeiro candidato en facer referencia a esta materia ao dicir que “creo que hai un consenso enorme en que a investigación é un elemento central para saír desta situación, a investigación ten que ser para protexernos pero tamén para construír futuro. A ese respecto creo que Galicia como mínimo no primeiro ano de lexislatura ten que subir a inversión en I+D+i á media estatal, e iso quere dicir subir ao 1,24% e camiñar no conxunto da lexislatura ata o 3% de inversión en I+d+i, como indica a Unión Europea.” Finalmente, concluía esta intervención sinalando que “é absolutamente fundamental que si chegamos ó goberno fagamos un pacto de país, un Pacto Galego pola Investigación”

Despois, o candidato do PSdG, Gonzalo Caballero, afirmaba que “hai que subir o I+D+i”.

Ana Pontón, candidata á presidencia do Bloque Nacionalista Galego, afirmaba que “se son presidenta “apostarei por darlle un impulso á ciencia e á innovación, duplicando os fondos e acabando coa precariedade”.

Pancho Casal, candidato á presidencia de Marea Galeguista, sinalaba que “non hai inversión en i+d, porque estamos no 0,94%, porque hai que chegar a media europea do 2%” e que “9 de cada 10 posdoutorais teñen que marchar de galicia”. Remataba esta intervención sinalando que “Así non se poden desenvolver patentes e a industria dun país como Galicia non pode medrar, por iso baixan 20 puntos o índice de produción industrial.”

No minuto final só houbo unha referencia, unha vez máis por parte de Ana Pontón, quen afirmaba que “precisamos camiñar cara un modelo de sociedade baseado na economía verde que aposte pola ciencia e a innovación”.

Hai pouco que publicamos unha entrada para reivindicar que a investigación debe ser un eixe estratéxico da Galicia do futuro. Nesta liña, vimos de elaborar un video no que facemos un percorrido pola carreira investigadora en Galicia co fin de amosar as dificultades que as investigadoras e investigadores atopan polo camiño así coma as poucas posibilidades de conseguir un posto de traballo estable. Agardamos que vos guste e que sirva para dar un pulo as nosas reivindicacións!

Dende InvestiGal cremos que a investigación debe ser un eixe estratéxico da Galicia do futuro. Para trasladar estas reivindicacións e expoñer a delicada situación da investigación en Galicia, InvestiGal convidou ás principais candidaturas ás eleccións autonómicas do 12 de xullo a manter xuntanzas individuais. Nestas xuntanzas, que se desenvolverán a partir do 22 de xuño, trataremos tamén de coñecer as propostas concretas de cada unha en materia de investigación, pois cremos que a administración ten un papel esencial neste proxecto de construír unha Galicia moderna que aposte pola investigación como un piar estratéxico do futuro.

Co obxectivo de denunciar a situación precaria do sector da investigación en Galicia e reivindicar solucións a curto, medio e longo prazo, distintos grupos de traballo de InvestiGal están a elaborar un documento titulado “Investigación: eixe estratéxico da Galicia do futuro” que estará dispoñible próximamente. Entre outros feitos, neste documento saliéntase que o investimento en I+D representa en Galicia só un 0,94% sobre o PIB (https://www.nosdiario.gal/articulo/economia/gasto-galego-i-d-i-non-chega-1/20200519211833097994.html), significativamente por baixo da media española do 1,24% e moi lonxe da media europea do 2,11%.

Ademais, faise un repaso polas distintas fases da carreira investigadora en Galicia, que comprende as etapas predoutoral, posdoutoral e de investigador principal ou consolidado. No antedito repaso, faise fincapé nas principais dificultades que as investigadoras e investigadores acostuman atopar. Neste sentido, tamén se pon de relevancia a falta de financiamento concreto para a contratación de persoal técnico e xestor da investigación, sen o cal o sistema tampouco pode funcionar. Por exemplo, no plan de Investigación, Desarrollo e Innovación Tecnolóxica de Galicia (2006- 2010), existían as convocatorias Lucas Labrada e Isabel Barreto para a formación, especialización e incorporación de tecnólogos e axentes de innovación e xestión de proxectos de I+D+i, figuras desaparecidas na actualidade.

Tamén se destacan as deficiencias que presenta o noso sistema en materia de igualdade, principalmente debidas á falta de apoio institucional e de lexislación en materia de xénero, que sitúan ás investigadoras que son ou queren ser nais nunha situación de especial vulnerabilidade.

Finalmente, desde InvestiGal queremos aproveitar este documento para facer un chamamento a un Pacto Galego pola Investigación, reclamado tamén recentemente por Juan Lema (https://www.gciencia.com/ciencia/juan-lema-pacto-ciencia-ragc/), presidente da Real Academia Galega das Ciencias (RAGC).

InvestiGal – Rede Galega pola Investigación denuncia a actual situación no eido da investigación sanitaria galega con investigadores e investigadoras como os da convocatoria Miguel Servet, cos que se incumpren as condicións descritas para a súa estabilización unha vez superado o plan de captación de talento.

• Dende a Consellería de Sanidade pretendíase que os investigadores e as investigadoras contratadas a través do programa Miguel Servet asinasen un contrato cunha contía menor unha vez pasada a avaliación competitiva para a sua estabilización. A loita de varias investigadoras fixo que isto non continuase.

• A Consellería de Sanidade segue sen cumprir o plan de estabilización e contrata investigadores e investigadoras Miguel Servet cun contrato de 1 ou 2 anos suxeitos a unha avaliación que non segue criterios competitivos. 

• InvestiGal-Rede Galega pola Investigación, denuncia esta situación, que non deixa de ser recorrente tanto na investigación sanitaria como noutros eidos da investigación galega.

Galicia, 2 de xuño de 2020.

A contratación do persoal investigador hospitalario en Galicia realízase mediante dúas vías: Fundacións Biomédicas de xestión privada ,por un lado, ou a través de RRHH do SERGAS na Conselleria de Sanidade. Estas contratacións realízanse de xeito precario e inestábel; sen categoría profesional, con salarios dispares e incumprindo, debemos subliñar, sempre, as condicións descritas no DOG e no BOE para a sua estabilización unha vez superado o plan de captación de talento. 

Indicamos, a modo de exemplo, o caso máis actual que afectou ao investigador Xefe de Grupo Manuel Collado, contratado a través do programa de captación  de talento Miguel Servet. O programa Miguel Servet do Instituto de Salud Carlos III (ISCIII) ten como finalidade a incorporación de investigadores e investigadoras de excelencia no Sistema Nacional de Saúde (SNS). Este programa consta dunha primeira etapa de 5 anos e dunha segunda de 3 anos. Logo de aprobar as correspondentes avaliacións competitivas do ISCIII estes e estas investigadoras, de acordo coas bases da convocatoria deben integrarse en forma de persoal estatuario dentro do SNS na respectiva Comunidade Autónoma. A actual situación en Galicia, porén, dista moito de ser así. Unha vez  rematado o programa, os e as investigadoras Miguel Servet son contratados por dous anos (con avaliacións cada ano) e de forma constante mesmo ata a súa xubilación, e en moitas ocasións cunha remuneración salarial menor a pesar de dispor de maior experiencia e maiores responsabilidades.

Esta forma de proceder do SERGAS e da ACIS (Axencia de coñecemento en Saúde) impide desenvolver unha carreira científica plena, con garantías e coa dignidade propia que debe ter un profesional de tal cualificación, así como de ser un desgaste continuado no plano mental e persoal evitábel. Impacta ademais en todo o sistema, xa que os e as investigadoras Miguel Servet dirixen equipos que á súa vez vense directamente afectados, perdendo competitividade para a captación duns recursos que beneficiarían en última instancia a toda a sociedade. Un estudo publicado en 2015¹ anotaba numerosos beneficios da participación do persoal investigador e en concreto do persoal do programa Miguel Servet nos centros de SNS. A mesma administración penaliza o talento, facendo que os e as investigadoras dediquen parte do seu tempo a lidar ca administración en lugar de poder concentrarse plenamente no seu traballo e nas súas investigacións

A modo ilustrativo desta situación, o luns pasado, Manuel Collado, investigador Miguel Servet do Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago (IDIS), onde dirixe un laboratorio sobre avellentamento e células nai, afrontaba a súa última semana de contrato sen ningunha notificación oficial². Debido á grande visibilidade e impacto da súa problemática, ACIS (Axencia de coñecemento en saúde) comunicoulle a prolongación do seu contrato dous días máis tarde³. Este 1 de Xuño volvía viralizarse outro tweet do propio Dr. Collado apuntando que carecía acceso ao correo institucional do SERGAS ao “estar no paro”⁴. Horas máis tarde, e de novo despois dun gran impacto nas redes sociais, o contrato era realizado⁵. A ultima hora da tarde e tras varios trámites internos que dependen da Xerencia do CHUS, conseguiu por fin dispoñer do correo electrónico institucional.

Lamentablemente, estas situacións son insostíbeis humanamente e, en cambio observamos como son recorrentes en todos os eidos da investigación alén do ámbito sanitario. Dende InvestiGal denunciamos a actual situación precaria do persoal investigador no ámbito hospitalario e no caso concreto dos investigadores Miguel Servet.  A administración e xestión administrativa da ciencia deben axudar e protexer ao persoal investigador. InvestiGal – Rede Galega pola Investigación fai un chamamento á rectificación das autoridades competentes desta forma lesiva e irregular de proceder. Demandamos, nesta liña, que sexa desenvolvido un plan de estabilización e de incorporación destos investigadores e investigadoras aos cadros de persoal dos hospitais. Pedimos en fin que se cumpra a lei por parte de quen a xestiona. 

REFERENCIAS

1. https://www.elsevier.es/es-revista-medicina-clinica-2-articulo-es-contratacion-investigadores-rentable-economicamente-S0025775315000251
2. https://twitter.com/mcollado_CHUS/status/1265037737805189120
3. https://twitter.com/mcollado_CHUS/status/1265585813200535553?s=19
4. https://twitter.com/mcollado_CHUS/status/1267230860291592193?s=08
5. https://twitter.com/mcollado_CHUS/status/1267370553599569921?s=19

InvestiGal denuncia que a crise sanitaria actual volve evidenciar as desigualdades que este colectivo sofre de forma recurrente.

• O pasado ano 2019 tanto a Xunta de Galicia como as Universidades recoñeceron que as persoas que eran nais e pais durante o seu programa posdoutoral sufrían un alto grao de discriminación, xa que debido ao deseño da convocatoria quedaban descolgadas durante longos períodos da seguinte. Aínda sen ser óptima, a propia Xunta fixo unha proposta para que esas persoas non quedasen fóra do sistema.
• Na crise causada pola COVID-19, a Xunta de Galicia deixa de novo desamparado a este colectivo ao ampliar 6 meses as figuras contractuais de tódolos investigadores e investigadoras pre e posdoutorais que dela dependen (concretamente, 436), pero deixando fóra ás tres mulleres e un home que se acolleran o ano pasado aos permisos de maternidade e paternidade.
• Dende InvestiGal demandamos que de maneira inmediata se inclúa ás investigadoras da Modalidade A 2016 afectadas por permisos de maternidade e paternidade nas prórrogas de 6 meses debido á COVID-19.

Galicia, 28 de maio de 2020.

O programa posdoutoral da Xunta de Galicia busca a formación de investigadores de alto nivel competitivo nas Universidades galegas. O pasado ano 2019 tanto a Xunta de Galicia como as Universidades recoñeceron que as persoas que eran nais e pais durante o seu programa posdoutoral (Modalidade A) sufrían un alto grao de discriminación, xa que debido ao deseño da convocatoria quedaban descolgadas durante longos períodos da seguinte (Modalidade B, á que un/ha investigador/a só se pode presentar nunha única ocasión, na convocatoria que lle corresponde) ao ter gozado dos permisos relacionados coa maternidade.

O colectivo de investigadores/as propuxo diversas fórmulas naquel momento para chegar a unha solución, e foi a propia Xunta a que determinou que estas traballadoras debían finalizar os seus contratos ao mesmo tempo que aquelas persoas coas que deberían de concorrer á seguinte convocatoria, para así estar en igualdade de condicións que as mesmas, como literalmente recolle o convenio que Xunta e Universidades (USC e UVigo) asinaron para este fin. A proposta que achegou a Xunta, sen ser a óptima, resolvía nese momento a situación. 

Debido á sorprendente crise causada pola COVID-19, pónse de novo de manifesto os fallos do sistema: a Xunta deixa de novo desamparado a este colectivo ao ampliar 6 meses as figuras contractuais de tódolos investigadores e investigadoras pre e posdoutorais que dela dependen (concretamente, 436), pero deixando fóra ás tres mulleres e un home que se acolleran o ano pasado aos permisos de maternidade e paternidade. Estas persoas, que do mesmo xeito que as demais investigadoras e investigadores viron interrompidos ou seriamente retardados os seus traballos durante a presente situación, reclaman o seu dereito a rematar as súas investigacións, tal e como estaba previsto nos seus contratos, en igualdade de condicións aos seus compañeiros e compañeiras cos que terán que medirse en convocatorias futuras. 

A opinión pública debe saber que nestas convocatorias de concorrencia competitiva a porcentaxe de avaliacións finais negativas da Modalidade A (que impide concorrer á subseguinte Modalidade B) aumenta de forma anómala naqueles casos onde hai maternidade, polo que se entende que esta situación ten que ver cunha problemática estrutural. De feito, existen varios procedementos en curso, tanto administrativos como xudiciais, relacionados cos permisos de maternidade dentro das axudas posdoutorais da Xunta e doutras investigadoras contratadas por entidades dependentes da Xunta (SERGAS). Isto demostra a falta de interese en resolver situacións de discriminación vixentes e en implementar as medidas precisas para evitar que se sigan repetindo no tempo. 

InvestiGal – Rede Galega pola Investigación demanda que de maneira inmediata se inclúa ás investigadoras da Modalidade A 2016 afectadas por permisos de maternidade e paternidade nas prórrogas de 6 meses debido á COVID-19. Xa se rexistraron reclamacións ante a Valedora do Pobo,  a Consellería de Educación e GAIN (2020/784297; 2020/784260), sen obter respostas efectivas. Presentáronse hoxe novos rexistros ante a Presidencia, a Secretaría Xeral de Igualdade, a Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional, a Consellería  de Economía, Emprego e Industria, a Consellería de Sanidade, a GAIN, e a ACIS (2020/928250; 2020/928047;2020/928103; 2020/928164; 2020/928198; 2020/928302; 2020/928363), dado a urxencia dos casos, pois estamos a falar de resolver proxectos vitais de 4 personas que foron completamente abandonadas polas institucións. Ademais, InvestiGal demanda que se resolvan e emenden as demais situacións de discriminación vixentes, mediante satisfacción extraprocesal, e que se tomen medidas a nivel lexislativo para evitar que estas situacións se sigan repetindo ano tras ano.

Nesta ligazón podedes acceder a un documento elaborado polo GdT Igualdade, Xénero e Conciliación cunha análise mais detallada desta situación.

Ánimo compañeiras!

InvestiGal aplaude a prórroga, anunciada pola Xunta, de seis meses en todos os contratos predoutorais e posdoutorais autonómicos afectados polo estado de alarma pero reclama incluír á totalidade do persoal contratado de duración determinada doutras entidades.

• InvestiGal vén reclamando nas últimas semanas^[1] ás axencias galegas de financiamento, universidades e entidades empregadoras unha solución común para a extensión dos contratos do persoal investigador por causa da crise sanitaria da COVID-19.
• A Xunta de Galicia anunciou^[2] hoxe que Educación e a Gain prorrogarán seis meses todos os contratos predoutorais e posdoutorais autonómicos afectados polo estado de alarma.
• Solicitamos que a prórroga dos contratos de investigación se extenda a todos os contratos de persoal investigador, co fin de evitar agravios comparativos entre o persoal investigador en función da entidade financiadora dos seus contratos ou das diferentes modalidades de vinculación laboral que posúan. Asímesmo, demandamos o compromiso da Xunta de Galicia para blindar as prazas e presupostos destinados á investigación na presente anualidade, sumándoos aos previstos para 2021.

Galicia, 29 de abril de 2020.

Nas últimas semanas, InvestiGal -Rede Galega pola Investigación- reclamou ante os medios^[1] que as entidades financiadoras (Xunta, Universidades, Fundacións…) de contratos de persoal investigador tomen canto antes unha medida semellante de prórrogas do persoal e dos proxectos, co fin de reducir a inseguridade dun colectivo xa bastante precarizado, e evitar agravios comparativos entre investigadores en función da axencia que financia os seus contratos. Esta reclamación plasmouse formalmente coa presentación de escritos^[3] á Axencia GAIN, á Consellería de Industria, á Axencia Galega para a Xestión do Coñecemento en Saúde e á Consellería de Educación. 

No día de hoxe, a Xunta de Galicia, como resposta as nosas reclamacións, anuncia^[2] que tanto Educación como a Gain prorrogarán seis meses todos os contratos predoutorais e posdoutorais dependentes dos programas autonómicos e afectados polo estado de alarma. Estarían incluídos os contratos predoutorais dos anos 2016, 2017, 2018 e 2019, así como os posdoutorais dos anos 2017 (modalidade A), 2018 (modalidade A e B) e 2019 (modalidade A e B), o que corresponde cun total de 436 persoas investigadoras beneficiadas. Estas medidas súmanse e amplian as anunciadas polo Ministerio o día 31 Marzo (BOE do 1 de abril) para os programas estatais. Aínda así quedarían fóra destas prórrogas figuras predoutorais e posdoutorais financiadas polo Ministerio (FPIs, FPUs, persoal contratado posdoutoral) que teñen máis dun ano de contrato; persoal contratado por proxectos autonómicos e nacionais; así como do ámbito propio das Universidades (persoal axudante e axudante doutor).

InvestiGal fai un chamamento a todos os organismos contratantes (Ministerio, Xunta, Universidades, OPIs, Fundacións de Investigación Sanitaria,…) a que, no exercicio das súas competencias, incorporen á totalidade do seu persoal investigador de duración determinada a esta prórroga de seis meses dado que todo o persoal está afectado pola mesma situación extraordinaria que estamos a vivir. Entendemos que, dadas as actuais circunstancias, a solución debe ser común e a prórroga por seis meses debe ser incorporada a todo o persoal con funcións investigadoras. Constatamos que as medidas aprobadas pola Xunta de Galicia van na mesma dirección, aínda que con carácter máis ambicioso, que as anunciadas hai días polo Ministerio. Con todo, e debido á propia situación de excepcionalidade, tamén para o lexislador que elabora a normativa, existen unha serie de lagoas e indefinicións para algunhas figuras que non deben ser excluídas. De aí que solicitamos dos organismos contratantes a maior flexibilidade e comprensión coas diversas casuísticas particulares do persoal investigador, que abranguen desde estadías obrigatorias, agora interrumpidas ou comprometidas, a labores inexcusables de atención á crianza ou a persoas dependentes. 

Por outro lado, a respecto das convocatorias de contratación de persoal investigador e financiamento de I+D que non poida saír adiante no 2020 por causa da actual crise, InvestiGal demanda o compromiso da Xunta de Galicia para blindar as prazas e orzamentos destinados á investigación na presente anualidade, sumándoos aos previstos para 2021. O investimento en investigación, e menos nas circunstancias presentes, non debe ser diminuido.

Referencias:

• [1] Nota de prensa: https://investi.gal/2020/04/a-situacion-dos-contratos-temporais-do-persoal-de-investigacion-en-galicia-na-crise-do-covid-19/
• [2] http://www.edu.xunta.gal/portal/node/30944
• [3] Escritos enviados á Axencia GAIN (17/04/2020 – Rexistro de Entrada: 2020/730882);  Consellería de Industria (24/04/2020 RE: 2020/756500); Axencia Galega para a Xestión do Coñecemento en Saúde (17/04/2020 – RE: 2020/730920); Educación, Secretaría Xeral de Universidades (17/04/2020 – RE: 2020/730822).

InvestiGal reclama ás axencias galegas de financiamento, universidades e entidades empregadoras unha solución común para a extensión dos contratos do persoal investigador por causa da crise sanitaria do COVID-19.

• As medidas excepcionais tomadas a raíz da crise sanitaria do COVID-19 provocaron o peche dos centros de investigación e, polo tanto, a paralización de gran parte da actividade investigadora. Isto afecta á duración de moitos contratos temporais do persoal investigador.
• A disposición adicional decimoterceira do Real Decreto Lei 11/2020, do 31 de marzo (BOE de 1 de abril), establece, entre outras, a posibilidade de prorrogar os contratos de traballo temporais financiados por convocatorias públicas estatais no eido da investigación.
• Solicitamos que as restantes axencias de financiamento (Xunta, Universidades, Fundacións…) de contratos de persoal investigador tomen canto antes unha medida semellante de prórrogas do persoal e dos proxectos, co fin de reducir a inseguridade dun colectivo xa bastante precarizado, e evitar agravios comparativos entre investigadores en función da axencia que financia os seus contratos.

Galicia, 7 de abril de 2020.

InvestiGal, Rede Galega pola Investigación, constituíuse o pasado 29 de febreiro en Santiago de Compostela co obxectivo de agrupar a vontade e ser a expresión do colectivo de persoal investigador de Galicia en todos os seus ámbitos^[1]. Dentro da situación excepcional pola que está a atravesar toda a sociedade, a investigación estase mostrando como o piar fundamental que é para garantir o benestar, progreso, convivencia e reflexión crítica das persoas que a compoñen. Precisamente por este motivo, manifestamos o seguinte respecto do persoal investigador con contratación de duración determinada. 

O peche dos centros de traballo onde habitualmente realizamos o noso labor impide as tarefas presenciais obxecto dos nosos contratos (elaboración de teses doutorais, desenvolvemento de proxectos de investigación, tarefas de xestión e mesmo docencia). Así, todas as investigacións están detidas ou seriamente ralentizadas. O persoal con responsabilidade docente continúa coa súa actividade de forma telemática malia as limitacións técnicas e operativas. Asemade, ao igual que lle sucede ao resto da poboación, a situación de confinamento leva consigo ocupacións inescusables relativas a coidados de menores ou persoas dependentes que impiden de facto a continuidade intelectual do labor investigador non presencial. 

Para facer fronte a esta situación excepcional, o Real Decreto Lei 11/2020 contempla, na súa disposición adicional decimoterceira^[2], a posibilidade de prórroga dos contratos do persoal investigador. InvestiGal valora de forma positiva o fondo das medidas establecidas no RD, pero observamos con preocupación como a aplicación destas medidas están orientadas a unha parte do persoal investigador. En primeiro lugar, afecta só ao persoal financiado por programas públicos estatais. Isto deixa no limbo a aquelas outras investigadoras e investigadores contratados a cargo de programas autonómicos, propios de universidades ou de fundacións públicas. En segundo, esta medida tense contemplado únicamente no caso de persoal que finaliza o seu contrato no ano vixente. Esta medida establece un agravio comparativo para as restantes investigadoras e investigadores, que tamén están vendo interrompido e mesmo paralizado o desenvolvemento natural das súas actividades de investigación.

Debido a que a situación de confinamento e a imposibilidade de acceso aos lugares de traballo afecta a todo o persoal investigador, InvestiGal fai un chamamento á Consellería de Educación, Organismos Públicos de Investigación (OPIs), Fundacións, Reitorías e Vicerreitorías competentes para que, no exercicio das súas competencias e autonomía: 1) realicen unha lectura integradora das indicacións emanadas desde os Ministerios e 2) fagan valer perante as instancias correspondentes a noción de que todo o persoal investigador que presta servizo nas súas entidades debe ser arroupado, sen exclusións de convocatorias, anos, ou tipos contractuais. Consideramos que as prórrogas que se establezan deben comprender a todo o persoal investigador, sen exclusións.

Debido a que a situación de confinamento e a imposibilidade de acceso aos lugares de traballo afecta a todo o persoal investigador, InvestiGal fai un chamamento á Consellería de Educación, Organismos Públicos de Investigación (OPIs), Fundacións, Reitorías e Vicerreitorías competentes para que, no exercicio das súas competencias e autonomía: 1) realicen unha lectura integradora das indicacións emanadas desde os Ministerios e 2) fagan valer perante as instancias correspondentes a noción de que todo o persoal investigador que presta servizo nas súas entidades debe ser arroupado, sen exclusións de convocatorias, anos, ou tipos contractuais. Consideramos que as prórrogas que se establezan deben comprender a todo o persoal investigador, sen exclusións.

Referencias:

• [1] http://investi.gal/?p=1
• [2] http://www.ciencia.gob.es/stfls/MICINN/AEI/ficheros/nota_informativa_real_decreto_ley.pdf